Bitcoin Ordinalleri ve NFT’ler🌻

Bitcoin Ordinalleri ve NFT’ler🌻

Ben Elif Hilal! 🔮 Aranızda beni tanımayan veya ilk defa ismimi duyanlar varsa, kendimi tanıtmak için buraya bir link bırakayım. Bence sürekli aynı girişten sıkıldınız, en iyisi bunu değiştireyim diğer yazımda🙂 Blockchain, akıllı sözleşmeler ve bu teknolojilerin getirdiği hukuki yenilikler üzerine içerikler üretiyorum. Yazdığım yazılar çalıştığım şirketlerden bağımsız bir şekilde kendi fikirlerim ve araştırmalarımın sonucudur, faydalı olması için yazıyorum.

Bir de bu yazıyı okuduğunuza göre Blockchain dünyasına ilginiz var demektir, aramıza katılabilirsiniz, bu konuda 100'ün üzerinde yüz yüze ve online eğitim yaptık ve her ay yapıyoruz :) Bunlardan derhal haberdar olmak için kaydol kaydol hemen:

Eğer gruba kaydolduysanız, HOŞGELDİİİNİİİZ!

Öncelikle hemen konuyu bir özetlemek istiyorum. Daha sonrasında detaylıca toparlayacağım, endişelenmeyin.♻

Bir de unutmadan, NFT’lere dair yazdığım diğer birkaç yazıyı sizlerle paylaşmak istiyorum :

Tabi bunları ingilizce okumak isteyenler olursa eğer, ingilizcelerini de paylaşmak istiyorum :

Bitcoin’in popülaritesi ile birlikte, Bitcoin ordinalleri ve yazıtları kavramı çok fazla ilgi gördü.

NOT: Bu yazıda ordinalleri sıra sayıları; inscription’ları yazıt olarak göreceksiniz.

Bitcoin ordinalleri (sıra sayıları), en özet haliyle her bir Bitcoin işlemine atanan sıra numaralarını ifade eder.

Bu sıralar, tüm Bitcoin işlemlerini kaydeden merkezi olmayan defter olan Bitcoin blok zincirine işlemlerin eklenme sırasını belirlemek için kullanılır.

Öte yandan, Bitcoin (inscriptionları) yazıtları, Bitcoin işlemlerine dahil edilebilecek mesajlardır.

Bu yazıtlar, işlemle birlikte notlar veya yorumlar göndermek veya belirli bir işlemi belirli bir etiketle işaretlemek için kullanılabilir.

Bitcoin sıraları ve yazıtları, kullanıcıların Bitcoin işlemlerine yalnızca temel işlem verilerinin ötesinde ek bilgiler eklemeleri için bir yol sağladıkları için önemlidir. Burada temel nokta aslında budur.

🔴 Ek olarak, Bitcoin sıraları ve yazıtları, Bitcoin işlemlerinin güvenliğini ve gizliliğini artırmaya da yardımcı olabilir. Kullanıcılar, belirli etiketler ekleyerek şüpheli veya hileli işlemleri belirlemeyi ve bunları daha etkili bir şekilde izlemeyi kolaylaştırabilir. Tabi Bitcoin topluluğunun bu konuda karışık ve karşıt fikirleri de var, aşağıda açıklayacağım.

🔴 Genel olarak, Bitcoin sıraları ve yazıtları, Bitcoin ekosisteminin önemli bir yönüdür ve kullanıcılara blok zinciriyle etkileşim kurmaları ve Bitcoin ağının genel güvenliğini ve şeffaflığını geliştirmeleri için daha fazla yol sunar. Bakalım bu konuda bizi nasıl gelişmeler bekliyor?

Özeti bu aslında, şimdi bir de detaya girelim.

Nedir Cidden?👀

Bitcoin ordinallerinin ortaya çıkışını anlamak, her şeyden önce sıra teorisini anlamaktır. Bilgisayar biliminde, sıra teorisi, öğeleri belirli kriterlere göre sıralamak için onlarca yıldır kullanılmaktadır. Ordinal teori adını sıra veya diziye aktarılan Latince “ordo” kelimesinden almıştır.

Blok zinciri alanına uygulanan sıralı teori , sıralı verilerin Bitcoin’in en küçük birimi (0.00000001 BTC) olarak sats veya satoshis’e ‘yazılabileceği’ yenilikçi bir yoldur. Sıra teorisinin girdilerin/çıktıların sırasını ve değerini çalıştırması dışında, bu sıra sayıları tipik Bitcoin işlemlerinden farklı değildir.

20 Ocak 2023'te developer Casey Rodarmor tarafından Bitcoin ana ağında başlatılan sıralı NFT’ler, Bitcoin’de NFT oluşturmanın farklı bir yoludur.

Lansmanından bu yana, 200.000'den fazla sıralı NFT, yerel Bitcoin NFT’lerinin potansiyeli konusunda heyecan duyan, büyüyen bir kullanıcı, geliştirici ve meraklı topluluğu tarafından basıldı. Ancak sıralı NFT’ler tam olarak nedir, nasıl çalışırlar ve neden farklıdırlar?

Bitcoin Ordinalleri , sipariş edilen ve metin veya resim gibi bir bilgi parçasıyla yazılan “ sat ” veya satoshilerdir . Bu bilgi satoshiyi benzersiz kılar ve onu fiili bir NFT’ye dönüştürür.

🔎 Bitcoin Ordinalleri , Bitcoin topluluğundaki asırlık bir tartışmaya atıfta bulunuyor.

💎 İlk birkaç yılında Bitcoin, OP_RETURN adlı bir işlev aracılığıyla yalnızca 80 byte’a kadar olan mesajların bloklara kodlanmasını sağlıyordu. Bu, hash’ler gibi kısa metin mesajlarını kodlamak için zar zor yeterliydi.

İki önemli hard fork güncellemesi, Taproot ve Segwit , blok boyutu sınırını 4 MB’a yükseltti.

Basit bir ifadeyle, bu güncellemeler, diğer şeylerin yanı sıra, işlem verilerinin daha verimli bir şekilde düzenlenmesine olanak tanıyan blok boyutunu ölçmenin farklı bir yolunu getirdi diyebiliriz.

🔷 Ordinal Inscriptions Nedir Peki? 🔷

Ordinaller, resimler, videolar ve daha fazlası gibi verileri temel Bitcoin blok zincirindeki ayrı bir satoshi’ye ekleyerek Bitcoin NFT’leri oluşturmanın araçlarıdır. Öncekilerden farklı olarak, sıralı NFT’ler Bitcoin’den ayrı bir katmanda bulunmazlar.

Bunun yerine, her bir Bitcoin satoshi’ye benzersiz bir sayı vermek için sıra teorisi/ordinal theory adı verilen keyfi ama mantıklı bir sıralama sistemi kullanırlar.

Bu bağlamda, sıralı NFT’ler tamamen Bitcoin’e özgüdür. Bitcoin protokolünde değişiklik yapmadan çalışırlar, ekstra katman (layer) gerektirmezler ve ağ ile geriye dönük uyumludurlar.

Not: Kafası karışanlar için bir “satoshi” veya “sat”, Bitcoin’in mümkün olan en küçük birimi olan tek bir Bitcoin’in 1/100.000.000'ine eşdeğerdir.

Ordinals geliştiricisi Casey Rodarmor’a göre, Bitcoin blok zincirindeki bir sat’ın konumu dört parametreye göre tanımlanabilir:

📣 Ordinal NFT’lerin Kısa Tarihine Bakalım 📣

Buraya gelmeden önce anlamamız gereken bir ayrım var.

— Ethereum’da NFT Metadatası (genelde) IPFS’de saklanır ve değiştirilebilir. Bitcoin’de ise metadata blokzincire kaydedilir, değiştirilemez, kalıcıdır.

Peki eskiden Bitcoin’e bu veri yazılamıyor muydu? Ne değişti?

— Yazılabiliyordu ancak veri boyutu yukarıda belirttiğimiz gibi oldukça küçüktü. (80 bytes)

— Bitcoin üzerinde token olmadığı için NFT’lerin takibi farklı metotlarla yapıldı. Segwit & Taproot bunu farklı boyuta taşıdı.

📌 Segwit sayesinde “witness” verisi TX içerisinde sona taşındı ve witness içerisindeki verinin maliyeti %75 düşürüldü.

📌 Taproot ile birlikte hem witness verisinin daha komplike olmasına imkan sağlandı hem de veri boyutu 4 MB’a çıkarıldı.

Bitcoin NFT = Inscriptions

Witness verisi yerine görsel, yazı, video, ses dosyalarının yüklenmesi sonucu oluşturulan Bitcoin NFT’lerine Inscriptions diyoruz. Şu ana kadar farklı kategorilerde 250k Inscription üretilmiş durumda.

Ethereum’da her NFT’yi bir token ile temsil ediyoruz. Inscriptionları nasıl temsil ediyoruz?

Ordinal = Satoshi

Casey Rodarmor tarafından geliştirilen ORD yazılımı ile Inscriptionların spesifik bir satoshiye bağlanması ve onunla beraber hareketi mümkün oldu.🔖 Nasıl mı?

1 Satoshi = 1 Inscription

Peki nasıl Inscription üretilir? Bu konuda gördüğüm en detaylı açıklamaları aşağıdaki kaynakta bulabilirsiniz :

Bu Ethereum ya da diğer blockchain ağlarına göre oldukça karışık.

Bitcoin Nodu ve ORD yazılımı kurulması gerekiyor. Eğer ORD yazılımı olmaz ise, Inscription taşıyan Satoshiler (Ordinal) diğerlerinden ayırt edilemez! Yanlışlıkla “fee” ye gidebilir.

📌 Bitcoin üzerinde dApp geliştirilemiyor olması sürecin daha yavaş ilerlemesine sebep oluyor. (Alım-satım vb). Ek olarak kurulum gereksinimi de olduğu için herkes dahil olamıyor.

Inscription üretmek — hele hele bir koleksiyon çıkarmak- oldukça ama oldukça maliyetli.

📌 Ama unutmamak gerekir ki, sıralı NFT’lerin kilidi, sıralı teorinin kavramsallaştırılmasıyla gerçek anlamda ortaya çıkarken, bugün var oldukları şekliyle sıralı NFT’ler, sırasıyla 2017 ve 2021'de Bitcoin Protokolü’nde gerçekleşen Segregated Witness (SegWit) ve Taproot güncellemeleri sayesinde mümkün hale geldi.

Bu güncellemelerin, bu yeni NFT türlerini etkinleştirme özel amacı için yapılmadığına dikkat etmek önemlidir.

Ancak her güncelleme, bir blok içinde zincir üzerinde depolanabilecek veri miktarını artırdığından, dağıtımlarının bir sonucu olarak, Sıralı NFT’ler istemeden de olsa mümkün hale geldi.

📍 Segregated Witness (SegWit)📍

Segwit, Bitcoin blok zincirinin yumuşak çatallanmasıyla sonuçlanan bir 2017 güncellemesiydi. Güncelleme, rastgele verileri destekleyebilecek bir “tanık verileri” bölümü ekleyerek bir Bitcoin işlemini etkili bir şekilde iki bölüme ayırdı.

✅ Witness/Tanık verileri başlangıçta şu amaçlarla oluşturuldu:

Teknik anlamda, SegWit’in uygulanması, işlemlerin artık tanık verilerini (genellikle gönderenin dijital imzasını) içermesine gerek olmadığı anlamına geliyordu. Bunun yerine, bir bloğun sonunda ayrı bir yapı olarak tanık verileri için ek bir alan oluşturuldu. Rastgele veri iletimini destekledi ve bir hard fork ihtiyacını ortadan kaldırmak için daha büyük miktarda veriyi Bitcoin’in blok boyutu limiti içinde akıllıca tutan indirimli bir “blok ağırlığına” sahipti.

Bu, sıralı NFT’lerin ilk habercisiydi çünkü bir işleme dahil edilebilecek veri miktarının sınırlarını genişletti.

🎁 Taproot📍

Kasım 2021'de hayata geçirilen Taproot, Bitcoin’in gizliliğini, ölçeklenebilirliğini ve güvenliğini iyileştirmeyi amaçlayan çok yönlü bir yükseltmeydi. Bunu yaparken Taproot, arbitrary witness data/keyfi tanık verilerini depolamak için daha kolay bir sistem yarattı ve bir Bitcoin işlemine ne kadar keyfi veri yerleştirilebileceği konusundaki sınırlamaları gevşetti.

Bu yükseltmenin ilk amacı, genellikle tanık verilerinde özetlenen, zamana bağlı sözleşmeler gibi Bitcoin tabanlı akıllı sözleşmeleri daha da geliştirmekti.

📍Bu değişiklikler, NFT verilerini Taproot komut dosyası yolu harcama komut dosyalarında depolayan sıralı NFT’ler için önemli bir etkinleştiriciydi.

📍Yükseltme, keyfi tanık verilerinin yapılandırılmasını ve saklanmasını kolaylaştırarak “ord” standardının temelini oluşturdu. Ve rahat veri gereksinimleriyle, tek bir işlem varsayımsal olarak tüm bloğu işlem ve tanık verileriyle 4 MB blok boyutu sınırına kadar doldurabilir; bu da zincire konulabilecek medya türlerini büyük ölçüde genişletir.

🛠️Bitcoin NFT’leri Nasıl Çalışır?🛠️

Sıralı NFT’lerin nasıl çalıştığını anlamak için, her ikisi de bu yeni Bitcoin NFT türüne atıfta bulunmak için kullanılan “sıra sayıları — ordinals ” ve “”inscriptions” terimleri arasında bir ayrım yapmak önemlidir.

Bu NFT’ler en iyi Bitcoin dışı NFT’lere (genellikle iki bileşene sahip benzersiz, 1'e 1 belirteçler: tokenID ve meta veriler yani) paralel çizilerek anlaşılabilir.

🙂 TokenID

Şimdi yüzlerce kere kurduğum bir cümleyle devam edeyim. Fungible tokenlar değiştirilebilir bir yapıya sahiptir. Örneğin, iki farklı Ethereum parasını birbirinden ayırmanın bir yolu yok, tıpkı bir doları diğerinden ayırt etmenin imkansız olması gibi. TokenID’ler, NFT’ye “non-fungible” olanı koyar; her NFT’ye, kullanıcıların belirteçleri birbirinden ayırt etmesini sağlayan benzersiz bir barkod sağlar yani.

Bir NFT’yi işlevsel olarak benzersiz kılan, bir token kimliğidir, TokenID’sidir.

Çok istisna bir bilgi olarak NFT’lerin, farklı akıllı sözleşmeler tarafından oluşturulduysa aynı belirteç kimliğine sahip olabilme ihtimalini de yazmak istiyorum. Bu durumda akıllı sözleşme, bir NFT’yi diğerinden nasıl ayırt ettiğiniz sorusuna cevap verebilir.

💣 Bir TokenID olarak Ordinal Theory 💣

Bitcoin takas edilebilirdir, yani bir bitcoini diğerinden ayırt etmenin hiçbir yolu yoktur. Ordinal teorinin devreye girdiği yer TAM OLARAK burasıdır.

Sıralı NFT’lerin en önemli yeniliği, her bir sathosiyi numaralandırmak için bir sistem sağlamalarıdır .

Bitcoin blok zincirindeki her satoshi için benzersiz bir kimlikten söz ediyoruz özetle.

Herbir ordinal (sıra), en temel haliyle, benzersiz bir sayı atanmış basit bir satoshidir.

İşte nasıl çalıştığı.

Ordinal teoride, bireysel satoshiler çıkarılma sırasına göre numaralandırılır.

İlk sıra, 2008 yılına kadar uzanan, şimdiye kadar basılan ilk satoshidir. Bir satoshi transfer edildiğinde, sipariş, işlem sırasına dayalı ilk giren ilk çıkar sistemi aracılığıyla korunur.

Ordinal teori, Bitcoin değiştirilebilirliğinin doğasını ihlal etmez. Bitcoin protokolü, bu yeni satoshi sıralamasını resmi olarak tanımıyor. Bunun yerine, sıradan meraklılardan oluşan bir topluluk, bu numaralandırma sistemine toplu olarak önem atfetmeye ve onu onurlandıran araçlar oluşturmaya karar verdi.

✅ Metadata

Bitcoin olmayan blok zincirlerinde, metadatalar isteğe bağlı verilerin misli olmayan bir jetona isteğe bağlı olarak eklenmesidir. “NFT” kelimesiyle eşanlamlı hale gelen çok çeşitli sanatı, oyun içi varlıkları, profil resimlerini, finansal varlıkları ve daha fazlasını temsil etmek ve sergilemek için kullanılır.

✅ Metadata olarak Inscription’lar

Sıralı NFT’lerin, Bitcoin olmayan muadilleri gibi meta veriler için belirlenmiş bir yeri yoktur. Bunun yerine, sıralı NFT’lerin meta verileri, bir işlemin tanık verileri içinde tutulur.

“Inscription” terimi de buradan gelir , belirli bir satoshi’ye eklenen veriler, bir Bitcoin işleminin o belirli bölümünde “yazılıdır”. Belirli bir satoshi’yi verilerle kaydetmek ve ordinal bir NFT oluşturmak için kullanıcıların bireysel bir satoshi işlemini Taproot uyumlu bir cüzdana göndermesi ve işlemin bir parçası olarak istenen meta verileri eklemesi gerekir.

İstenen satoshi’nin bir ağ ücreti olarak kullanılmamasını sağlamak için işlemin sıralamasına da dikkat etmelidirler. Bu süreci otomatikleştiren araçlar, bu risklerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olur ve teknik olmayan kullanıcılar için süreci çok daha kolaylaştırır.

Bitcoin Ordinallerinin NFT’lerden Farkı Nedir?

Bitcoin ordinaller ile daha standart NFT türleri arasındaki temel fark, akışkan yapılarıdır. Bitcoin protokolü, ordinal theory’i resmi olarak tanımadığından, bir sıra, fungible ya da non-fungible olabilir. Tamamen ordinalin kime ait olduğuna ve bireysel satoshiyi korumak isteyip istemediğine bağlıdır.

Örneğin, bir Bitcoin kullanıcısı bir ordinali veya ona bağlı verileri tanımıyor veya önemsemiyorsa, diğer herhangi bir Bitcoin gibi kullanılabilir. Ordinaller bu şekilde değiştirilebilir, bu durumda ağ ücretlerini ödemek için kullanılabilirler veya ödeme olarak gönderilebilirler, ancak arbitrary data yine de bağlı kalacaktır.

Aynısı bir Ethereum NFT için geçerli değildir. Bir Ethereum NFT’si , bir Ethereum coininden tamamen farklıdır ve fungible bir tokeni bir NFT ile karıştırmak imkansızdır çünkü Ethereum Ağı her bir token tipini farklı şekilde ele alır.

Ordinal NFT’lere Dair Tartışmalar

Ordinal NFT’lerin yükselişi, Bitcoin topluluğu içinde Bitcoin’in temel rolü ve değerleri hakkında gerçekten uzun tartışmalara yol açtı.

Tabi olumlu düşünceler ve düşünenler de söz konusu.Örneğin diğerleri de şöyle düşünüyor:

Ordinal’ler günümüzün Bitcoin yazılımında tamamen geçerli olduğundan, ordinal inscriptions oluşturma yeteneğinin kaldırılması, Bitcoin protokolünün güncellenmesini gerektirecektir. Bu nedenle, sıra sayılarının burada kalıp kalmayacağına toplu olarak karar vermek nihai olarak Bitcoin topluluğuna kalmıştır.

🧬ÖZET🧬

Ordinal NFT’ler, bir koleksiyondaki benzersiz ve sıralı bir öğeyi temsil eden bir tür non-fungible tokendir (NFT). Bir koleksiyon içinde belirli bir düzene veya sıralamaya sahip olmaları ve değerlerinin genellikle o koleksiyon içindeki konumlarından türetilmesi bakımından diğer NFT’lerden farklıdırlar.

Genel olarak, ordinal NFT’ler, bir koleksiyon içindeki öğeleri temsil etmek ve takas etmek için benzersiz bir yol sunar ve değerleri genellikle o koleksiyon içindeki konumlarına göre belirlenir. Teknik olarak, ordinal NFT’ler temelde diğer NFT’lerden farklı değildir.

Sıralı/Ordinal NFT’ler ile diğer NFT’ler arasındaki temel fark, nasıl kullanıldıkları ve değerlendikleridir. Sıradan NFT’ler değerlerini bir koleksiyon içindeki konumlarından alırken, diğer NFT türleri değerlerini nadirlikleri, çizimleri veya diğer nitelikleri gibi benzersiz özelliklerinden alır.

Ordinal bir NFT oluşturmak için, geliştiricilerin genellikle koleksiyon içinde belirli bir sıra veya sıralama tanımlaması ve ardından bu koleksiyondaki her NFT’ye bir sıra numarası veya tanımlayıcı ataması gerekir. Her bir NFT ile ilişkilendirilen meta veriler, koleksiyon içindeki konumu hakkında bilgi de içerebilir.

Bitcoin Ordinal’leri Bitcoin’i oluşturan her bir satoshi birimine data eklemeyi mümkün kılıyor, yani Bitcoin’in en küçük bölümüne görsel vb. gibi data eklenerek transfer edilebiliyor.

Bu özelliği sayesinde Bitcoin alım/satımı yapmak kadar kolay bir şekilde NFT alım satımını mümkün kılıyor.

Yani, Ordinaller “fiilen NFT’lerdir”. Ama gerçekten NFT değillerdir. Teknik olarak hala “sadece sats” olarak nitelendirebiliriz. Tamamen yeni tokenlar olarak basılan NFT’lerin aksine Ordinaller, doğrudan Bitcoin blok zincirine yazılan ham dosya verilerine sahiptir.

Ordinalleri işleyebilen iki tür Bitcoin cüzdanı vardır .

İlki bir Sparrow cüzdanı. Sparrow cüzdanları yalnızca Ordinal alabilir . Bir Sparrow cüzdanı oluşturmak için tam bir Bitcoin düğümü çalıştırmanız gerekmez. İşte bir Sparrow cüzdanının nasıl oluşturulacağına dair bir rehber:

Diğer seçenek bir Ord cüzdanıdır. Birini çalıştırmak için tam bir Bitcoin düğümüne ve 500 GB’a ihtiyacınız olacaktır. Ord cüzdanları inscriptionlar oluşturabilir . Ayrıca, yanlışlıkla harcamaktan kaçınmak için bireysel satları “dondurma” yeteneğine de sahiptirler. İşte bir Ord cüzdanının nasıl oluşturulacağına dair bir rehber . Ve işte bir video eğitimi:

Yine uzun bir yazı olmuş :) diğerinde görüşmek üzere!❤️

💻 Her ay düzenli olarak Blockchain ekosisteminde düzenlediğim etkinliklerden haberdar olmak için Meetup sayfama kaydolabilirsiniz. Hem teknik workshoplar hem hukuki atölyeler hem de kavramsal tartışmalara ev sahipliği yapıyoruz.

Ek olarak bu eğitimlerin dokümanlarına ulaşmak için Telegram grubuma girebilirsiniz, ve Twitter’dan takip edebilirsiniz!👻 Ayrıca Blockchain teknolojisinin hukuki yönlerine dair danışmanlık için bana yazabilirsiniz. Umarım yazılar, içerikler ve paylaşımlarım sizlere fayda sağlıyordur. Bana nasıl ulaşacağınızı biliyorsunuz, görüşmek üzere🎡

Buraya bir ayçiçeği bırakayım🌻 Hepinizi seviyorum, kucak dolusu sevgiler!