Purdue’den Blockchain’e Dair Öğrendiklerim Serisi#1 🎃
Merhaba değerli okuyucularım,ben Elif Hilal! 🔮 öncelikle yazılarımı okuduğunuz için teşekkür ederim. Aranızda beni tanımayan veya ilk defa ismimi duyanlar varsa, kendimi tanıtmak için buraya bir link bırakayım.
Blockchain teknolojisi, akıllı sözleşmeler, web3 ve hukuk alanlarında türkçe ve ingilizce içerikler üretiyorum. Bu konularda sorunuz ya da paylaşmak istediğiniz düşünceniz olursa mutlaka beklerim ⛱️
Bu içerik serisine başlama sebebimi söyleyeyim. Haftalık olarak çok güzel bilgiler ediniyorum ve bu bilgileri sizinle bir an önce paylaşmak istiyorum.👽
10–12 aylık bu eğitim serisinden öğrendiğim bilgileri adım adım ve hafta hafta sizlerle paylaşacağım.🤖 Derslerin içeriği şu şekilde :
Smart Contract and Application Development on Ethereum
Ethereum Fundamentals
Cryptography
Blockchain Ecosystem
Liste biraz fazla uzun ⏳
Sıralaması bu şekilde olmayabilir :D Ama önümüzdeki haftalarda yazdığım yazıların içerikleri yukarıdaki konular hakkında olacak diyebilirim. İlk birkaç derste Blockchain’e giriş yaptık ve genel terimlerden bahsettik. Bir yandan JavaScript’e dair ödevler var, eğer tam anlamıyla yazacak kadar yetkin hissedersem birkaç haftaya onları da kaleme alacağım. 🫡 Sıfırdan Blockchain’in ne olduğundan bahsetmeyeceğim çünkü daha önce yazdığım bir yazıda Blockchain’in ne olduğundan bahsetmiştim. Hemen ekliyorum 👉🏻 Derslerden öğrendiğim ve kendi bilgilerimle harmanladığım şekilde bir seri için başlıyoruuuz!!!😊
Bu yazıda, stablecoin’lerle ilgili temel soruları ,ne oldukları, nasıl çalıştıkları gibi detayları da yazmak istiyorum. Derste konuşulan birkaç tartışmayı da ekleyeceğim, bu konunun CBDC’ler açısından da çok önemli olduğunu düşünüyorum. Başlayalım🤜🏻🤛🏻
Stablecoin Nedir?
Stablecoin’ler, piyasa değerlerini fiat para birimi gibi başka bir varlığa entegre etmeye çalışan bir tür kripto para birimidir diyebiliriz.
Bildiğiniz gibi kripto para birimleri genelde değişken ve oynaktır. Ama bütün kripto paraların aynı şekilde değişken olduğunu söylemek yanlış olur. İstikrar gösteren ve ABD Doları gibi belirli paraları baz alarak yükselip azalan kripto paralar da vardır. Bunlara bir varlığa dayalı-bağlı ve sabit olmalarından ötürü stablecoin denir. Örneğin, dolar, euro, yen ve hatta altın ve petrole sabitlenmiş tokenlar satın alabilirsiniz.
Daha iyi anlamak için şöyle söyleyebiliriz. Bu stablecoin’ler, dünyadaki herkesin, temsil ettiğini iddia ettiği fiat para birimine göre değerini korumak için özel olarak tasarlanmış bir token’a bağlı olmaya izin verir.
Örneğin, 1 USD stablecoin’i 1 ABD dolarının değerini korumaya çalışır, 1 ABD doları değiştikçe 1 USD stablecoin’i de aynı ölçüde değişecektir.
Blok zincirlerinde istikrarlı varlıklara duyulan ihtiyaç, blok zinciri endüstrisinde ve merkezi olmayan finansta (DeFi) istikrarlı paraların geniş çapta benimsenmesine sbeep oluyor. Aşağıdaki grafikte toplam stablecoin arzının büyüme oranını görebilirsiniz.
Stabilcoinlerin, nasıl bir paraya ya da değere sabitlendiklerini merak ediyor olabilirsiniz. Stablecoinlerin, sabitlendikleri para biriminin fiyatını tutarlı bir şekilde eşleştirmek için izleyebilecekleri birkaç yol vardır. Bazı yöntemlerin diğerlerinden daha başarılı olduğu kanıtlanmıştır, ama unutmayalım ki hala %100 garantili bir sabitleme yoktur.
Bunlardan bir tanesi stablecoinleri dış varlıklarla teminatlandırmakken bir diğeri, arzı talebe göre dinamik olarak ayarlamak gibi algoritmik mekanizmalar kullanmaktır.
Bilmemiz gereken iki ana stabilcoin türü vardır: merkezileştirilmiş ve merkezi olmayan
Merkezi stablecoinler, geleneksel olarak, zincir üstü tokenleri destekleyen rezerv işlevi gören zincir dışı bir banka hesabındaki fiat para birimi ile desteklenirler. Alternatif olarak, bir emtia, endeks veya diğerleri gibi başka bir varlığı takip etmeyi amaçlayabilirler. Bu stabilcoin tasarımları genellikle ciddi bir güven gerektirir.
Merkeziyetsiz stablecoinler, genellikle zincir üstü kripto para birimleri tarafından aşırı teminatlandırılır ve tam teminatlandırmayı sürdürmek için fiyat verilerini gerektirir (örneğin, bir kullanıcının teminatı, kredilerinin toplam değerinin belirli bir yüzdesinden daha değerlidir).
Merkeziyetsiz stablecoin’ler, tek bir tarafça kontrol edilmedikleri ve protokolün teminatlandırılması zincirdeki herhangi biri tarafından denetlenebildiği için daha esnek ve şeffaf olacak şekilde tasarlanmıştır.
Algoritmik stablecoin’ler tipik olarak rezerv tutmaz, bunun yerine dinamik arz ayarlamaları veya diğer yöntemlerle hedef endeksle sabitlenmelerini sağlamak için merkez bankasınınkine benzer bir mekanizmayı kodlamak için akıllı sözleşmeler kullanırlar.
Stablecoin’lere benzer bir başka dijital varlık türü de Merkez Bankası Dijital Para Birimleridir (CBDC’ler : Central Bank Digital Currency). CBDC’ler merkezi stablecoinlere benzer, fakat merkez bankaları tarafından çıkarılırlar ve bu nedenle zincir dışı bir banka hesabındaki itibari para ile desteklenmeleri gerekmez. CBDC’ler, bunları çıkaran hükümet tarafından yasal ödeme aracı olarak kabul edilir ve hem kişiler hem de kurumlar arasındaki ödemeleri kolaylaştırmak için kullanılabilirler.
Stablecoinlerin Nasıl Çalıştığına Bakalım? 👀
Stablecoin’lerin çeşitli ekonomik mekanizmaları vardır.
Stablecoin Türleri Nelerdir?
Aşağı yukarı bu sektörde herkes USDC ‘yi duymuştur. USDC, Circle tarafından yayınlanan merkezi bir stablecoin’dir. Her bir USDC, düzenlemeye tabi finansal kurumlarla zincir dışı hesaplarda tutulan bir dolar veya eşdeğer gerçeğe uygun değere sahip bir varlık tarafından desteklenir.
ABD doları banka hesabına sahip müşteriler, 1 USDC’yi 1 ABD Doları karşılığında kullanabilirler ve bu, tokenların ABD doları ile 1:1 sabitliğini korumasını sağlar.
Diğer benzer merkezi sabit paralara bakacak olursak örnek olarak USDT, BUSD, TUSD, USDP ve diğerleri söylenebilir. Bazı merkezi stablecoinler, ihraççının belirli bir adrese ait tokenları dondurmasını sağlayarak donmuş tokenları etkin bir şekilde kullanılamaz hale getirebilir. Bu yöntem, stabilcoin ihraç edenler tarafından protokol hack’leri veya açıklardan yararlanma yoluyla elde edilen büyük miktarlarda stablecoin’leri dondurmak için kullanılıyor genelde.
Fiat teminatlı stablecoin’ler
Bunlar en yaygın stablecoin türleridir denilebilir. 1:1 oranında desteklenir , yani bir stablecoin bir para birimiyle takas edilebilir. Fiat destekli stablecoin’ler EUR, USD veya GBP gibi itibari para birimleri tarafından desteklenir veya teminat altına alınır. Var olan her stablecoin için, onu yedeklemek için hazinede tutulan itibari para birimi vardır. Amaç, gerçek banka hesaplarında gerçek fiat ile sabit fiyatlı bir stablecoin yaratmaktır.
Bu stablecoin kategorisi en basit olmasına rağmen, aynı zamanda en merkezi olanıdır. Merkezi bir varlık, itibari para rezerv sorumlusu olarak hareket eder ve itibari paraya dayalı tokenlerin ihracını ve yeni itibari paraların alınmasını yönetir.
Dezavantajlar:
Kripto destekli stablecoin’ler
Kripto para birimleri ayrıca stablecoin’leri desteklemek için kullanılır. Kripto destekli bir stablecoin, tıpkı fiat destekli bir stablecoin gibi çalışır. Ancak fiat’ı teminat olarak kullanmak yerine, kripto para birimleri, kripto destekli sabit parayı destekleyen teminat olarak kilitlenir.
MakerDAO
Merkezi olmayan bir stabilcoin protokolü olan MakerDAO, kullanıcıların; teminatı akıllı bir sözleşmeye kilitlemesini sağlayarak sabitliğini koruyor. Akıllı sözleşme daha sonra sabit para DAI’yi ayarlanabilir bir faiz oranıyla aşırı teminatlandırılmış borç olarak basıyor. 1 USD = 1 DAI’nin 1'e 1 sabitini korumak için MakerDAO’nun akıllı sözleşmeleri, MKR token sahipleri tarafından belirlenen faiz oranlarını on-chain yönetişim yoluyla ayarlayarak borçluları borçlarını geri ödemeye veya daha fazla stablecoin kredisi almaya teşvik ediyor. Faiz oranı değişiklikleri yoluyla toplam arzdaki artışları veya azalmaları teşvik ederek, DAI’nin fiyatı değişecek, arz ve faiz oranı düşükken değeri artacak veya arz ve faiz oranı yüksek olduğunda değeri düşecektir.
Merkeziyetsiz stablecoinler için başka bir tasarım, sabit paranın istikrarını sağlamak için sabit paranın birden fazla farklı sabit para tarafından desteklendiği bir sabit para endeksi içinde arbitraj kullanmayı içerir.
Örnek verecek olursak, rezerv stabilcoinlerden birinin fiyatı 1 USD’yi aşarsa ve bir bütün olarak endeks fiyatı 1 USD’nin altındaysa, daha sonra akıllı sözleşme, endeks fiyatını 1 USD’ye geri döndürmek için endeks stablecoin’in tokenı için 1 USD’yi aşan stablecoin’i pazarlayacaktır.
AMPL
Ampleforth (AMPL), mevcut Tüketici Fiyat Endeksi (CPI) oranına sabit tutmak için esnek bir tedarik mekanizması kullanan merkeziyetsiz, algoritmik bir stablecoin’dir.
Peki bu ne anlama gelir? Bu, AMPL’nin fiyat hedefinin, TÜFE tarafından temsil edilen bir 2019 ABD dolarının satın alma gücüne ayarlandığı anlamına gelir. AMPL fiyatı endeksten yüksek olduğunda protokol cüzdan bakiyelerini artırır ve AMPL fiyatı endeksten düşük olduğunda protokol cüzdan bakiyelerini azaltır. Yeniden temellendirme olarak adlandırılan arzdaki bu otomatik değişiklik, ödenmemiş token arzını ayarlayarak piyasa fiyatlarını etkiler.
🔝İlk Stablecoin: BitUSD
2014 yılında piyasaya sürülen BitUSD, BitShare blok zincirinde token olarak yayınlanan ilk stablecoin oldu. Öncü stablecoin, blockchain endüstrisindeki iki önemli ismin, Charles Hoskinson ve Dan Larimer’in buluşuydu. Belirteç, BitShares’in temel belirteci BTS tarafından desteklendi ve bir dizi başka kripto tarafından teminatlandırıldı — tümü teminat olarak hareket etmek için akıllı bir sözleşmeye kilitlendi .
🔝Tether’in yükselişi (USDT)
Tether (USDT), 2014 yılında Tether Limited tarafından piyasaya sürüldü ve piyasadaki en popüler stabilcoinlerden biri haline geldi. Ekip, piyasa fiyatı düşerken sabit bir fiyatı koruyan bir kripto para birimi oluşturmak için kolay bir konsept ortaya koydu.
Tether, yayınlanan her USDT stablecoin için 1 ABD doları rezerv tuttu. Amaç, USDT fiyatını yaklaşık 1 dolarda sabit tutmaktı. Her USDT jetonu, rezervde kilitli bir ABD doları ile değiştirilebilir .
Stablecoinler Ne İçin Kullanılır? 👀
Stablecoin’ler, kripto para biriminin ve Web3 ekosisteminin önemli ve ayrılmaz bir parçasıdır. Ayrıca bu sektörün ticaret hacminin ve temel ekonomik faaliyetinin önemli bir bölümünü oluşturduğunu da söyleyebiliriz.
Ek olarak direk Federal Reserve Bank’ın kendi sitesinden aldığım bir görüntüyü sizlerle paylaşmak istiyorum :
Bu görüntüden anlayacağımız üzere,
1️⃣ Stablecoin’ler, dijital varlıkların ticaretini yapmak için kullanılır ve fiat para biriminden blok zincirlerde kayıtlı dijital varlıklara geçiş olarak hizmet eder.
2️⃣ Stabilcoin’ler, hızlı eşler arası ve sınır ötesi ödemeleri kolaylaştırmak için kullanılır.(aşağıya örneklerini ekledim) Ayrıca, programlanabilir para gibi yeni ödeme yenilikleri potansiyeline de sahiptirler.
3️⃣ Kurumsal stablecoin’ler, bir firma içindeki fon transferlerini kolaylaştırır ve likidite riskini ve düzenleyici gereklilikleri yönetmek için yan kuruluşlar arasında dahili nakdin verimli hareketine izin verir.
4️⃣ Stabilcoin’lerin programlanabilirliği ve birleştirilebilirliği, şu anda merkeziyetsiz finans veya DeFi olarak bilinen merkezi olmayan, blok zinciri tabanlı kripto para piyasalarını ve hizmetlerini desteklemektedir. Yani kısaca DeFi için de önemli bir kavram.
Merkezi stablecoinler, itibari para birimlerine sabitlenmiş değerin, aktarımı kolaylaştıracak aracılara ihtiyaç duymadan cüzdanlar arasında küresel olarak hareket etmesine etkili bir şekilde izin verir.
✅Wells Fargo ve JP Morgan gibi finansal kurumlar, stablecoin’leri uluslararası ödemeleri halletmek için verimli bir çözüm olarak görüyor. Sabit paralarla sınır ötesi işlemler, geleneksel SWIFT veya Western Union yöntemlerinden daha hızlı, daha ucuz ve daha verimlidir. Örneğin Son zamanlarda, istikrarlı para Tether, Çin-Rusya sınırından milyonlarca dolarlık değer transferinde kullanıldı.
✅Örneğin, Güney Kore’nin önde gelen bankası Shinhan Bank, stablecoin’ler ve uluslararası havalelerden yararlanmak için Hedera ile işbirliği yapıyor .
✅Bu arada, varlıklara göre Afrika’nın en büyük bankası olan Standard Bank Group da 2021'de Hedera ile ortaklık kurdu. Bu örnekler, stablecoin kullanım örneklerinden sadece bazılarıdır.
Bir görüntü daha ekleyeceğim :
✔ ✔ ✔Piyasa kapitalizasyonuna göre en büyük on USD sabitli kamu stablecoin’inin dolaşımdaki arzı. Veriler Ocak 2019'dan Eylül 2021'e kadar uzanıyor. Diğer kategori Fei, TerraUSD, TrueUSD, Paxos Dollar, Neutrino USD ve HUSD’den oluşuyor. Sandığımızdan daha büyük bir hızla gelişiyor diyebiliriz😌
Stablecoinin Riskleri Var mıdır?
Her şeyin riski vardır 😇 Farklı stablecoin projeleri, kendileriyle ilişkili farklı risklere sahiptir diyebiliriz. Bunlar mesela şu şekilde olabilir:
Stablecoin Uygulamalarında Oracle Önemi
☑Buraya giriş yapmadan evvel, oracle hakkında yazdığım bir yazıyı sizlerle paylaşayım.
Stablecoin mimarisi ve tasarımındaki farklılıklara rağmen, tüm stablecoin’ler, temel sabitleme mekanizmaları için ve merkezi olmayan uygulamalarda kullanıldıklarında doğru fiyat verileri gerektirir. Döviz kurları sürekli dalgalandığından, gerçek zamanlı fiyat verilerinin sabit kalmalarını sağlamak için stablecoin’lere verilmesi gerekir.
Ayrıca, stablecoin’ler genellikle diğer kripto varlıkları veya zincir dışı banka rezervleri tarafından desteklendiğinden, bu sistemlerin güvenliğini ve güvenilirliğini sağlamak için bu rezervlerin ayrıntılarını manipülasyona karşı korumalı yöntemlere ihtiyaç vardır. Burada da güvenli ve güvenilir bir merkeziyetsiz oracle gerekecektir.
Stablecoin’ler toplu olarak DeFi uygulamalarında önemli değere sahip olduğundan, üzerinde çalıştıkları blok zincirlerle aynı güvenceleri ve güvenlik garantilerini gerektirir. Dolayısıyla da bu, stablecoin’lere veri sağlayan oracle’ların sağlam,güvenilir, merkeziyetsiz ve birden fazla güvenlik katmanına sahip olması gerektiği anlamına gelir. Bu, kullandıkları stablecoin varlığının uçtan uca güvenli olduğunu ve tek bir arıza noktası içermediğini doğrulayabildikleri için, bu stablecoin kullanıcılarına şeffaflık ve güven sağlar. Dolayısıyla yatırımcılar için de çok temel bir öneme sahiptir.
➖➖➖Bunun bir örneği olarak, zincir üzerindeki teminatlandırma seviyelerinin ayrıntılarını getirmek ve kullanıcılara varlıklarının tam olarak desteklenip desteklenmediğini net bir şekilde anlamak için merkeziyetsiz oracle kullanan TrueUSD’dir (TUSD)’dir. Bu yeni keşfedilen şeffaflık ile DeFi kullanıcıları, basılan tüm TUSD tokenlerinin gerçek teminatlandırmasını gerçek zamanlı olarak doğrulayabilir ve protokolün kendisi, kullanıcı fonlarının herhangi bir kısmi rezerv uygulamasından veya olası kara kuğu olaylarından korunmasını otomatik hale getirebilir.➖➖➖
Bir varlığın rezervlerini doğrulamaya yönelik bu mekanizma,daha sonrasında çok bahsedeceğim PoR(Proof of Reserve) kullanır.
Ama kısaca özetlemek gerekirse PoR referans verileri, zincir dışı rezervlerle desteklenen herhangi bir zincir içi varlığın gerçek teminatlandırmasını hesaplamak için gereken verileri içeren akıllı sözleşmeler sağlar.
Zincir dışı rezervleri kullanan stabilcoin protokolleri için, PoR tarafından etkinleştirilen yinelenen denetimler, şeffaflığı artırmaya ve bir stabilcoini destekleyen rezervlerin durumunu sağlamaya yardımcı olur. PoR kullanan sabit paralar, tokenlerinin desteklendiğini kanıtlayabildikleri için kullanıcılarına daha yüksek derecede şeffaflık sunabilir. PoR ayrıca, alternatif fiat para birimleri veya altın gibi emtialar dahil olmak üzere her türlü sabitlenmiş varlıkla ilgili teminatlandırma verileri sağlayabilir ve bu mekanizmayı kullanan herhangi bir token protokolünün şeffaflığını artırır.
PoR bugün ki yazının konusu değil ama onun hakkında da yazacağım🪙
♻️ Merkez Bankası Dijital Para Birimleri (CBDC’ler) de muhtemelen harici bir varlığa sabitlenecek, yani bu varlıkla ilgili fiyat verilerini alabilmeleri gerekecek. Bu sebeple yakın gelecekte veri akışlarıyla ve oracle’larla yakın çalışacaklarını düşünüyorum 🎃
Sonuç ⇨
Özetle ve öğrendiğim kadarıyla Stablecoin’ler, istikrarlı değerin sorunsuz bir şekilde aktarılmasına izin vererek, kripto para birimi endüstrisinin en önemli yeniliklerinden biri olarak kabul edilebilir. Birçok farklı şekilde dizayn edilen stablecoin olsa da, hepsinin ortak noktası sabitlendikleri varlıklar hakkında aldıkları verilerdir.
Tüm dijital varlıklarda olduğu gibi, stablecoinlerde de kara para aklama ve terör finansmanı (ML/TF) riskleri elbette var. Bu risklerin büyüklüğü, kara para aklamanın önlenmesi ve terörizmin finansmanına karşı mücadele (AML/CFT) kontrollerinin uygulanması, halk tarafından benimsenme derecesi ve sabit para düzenlemesinin tasarımı dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Bunu önlemek için uluslararası AML/CFT standartlarını tekrar belirlemek , uygulamaya teşvik etmek ve yerel AML/CFT düzenlemelerinin denetimini sağlamak şu an için en güzel çözümler gibi gözüküyor. FATF’ın bu konuda uzun süredir çalıştığını biliyorum ancak henüz uygulamaya geçen ciddi ve uygulanabilir bir regülasyon olmadı.
Bir stabilcoin tasarımının özelliklerinden bağımsız olarak yasadışı finans riskinin azaltılması için kritik bir faktör de , stabilcoinler ve diğer dijital varlıklarla ilişkili “hizmet sağlayıcıların” düzenlenmesi ve denetlenmesi için uluslararası standartların dünya çapında etkin bir şekilde uygulanmasıdır. Ki bence diğerlerinden daha büyük ve temel bir gerekliliktir.
Şimdilik bu kadar diyeyim😊
Muhtemelen serimin diğer yazısında smart contracts , upgradeable smart contracts ve hybrid smart contracts konularından bahsedeceğim.
💻 Bu arada Blockchain ekosisteminde düzenlediğim etkinliklerden haberdar olmak için Meetup sayfama kaydolabilir, Telegram grubuma girebilir, Twitter’dan takip edebilirsiniz!👻 Umarım yazılar, içerikler ve paylaşımlarım sizlere fayda sağlıyordur. Bana ulaşmaktan çekinmeyin 🔮