TWAP & VWAP Fiyat Algoritmaları

Merhaba sevgili okurlarım. Size belki daha önce karşılaşmadığınız veya az karşılaştığınız bir konu ile geldim.

Soruyorum size, DeFi dünyasında asset/varlık fiyatlarını belirlemek için kullanılan metodolojiler hakkında hiç düşündünüz mü? Varlıkların fiyatı neye göre belirleniyor, kaç çeşit yöntem var?

TWAP & VWAP Fiyat Algoritmaları image - 2511

✅ İşte bugün, bu konuyu sizlerle birlikte keşfedeceğiz. Heyecanlıyım 😇 Başlıktan da anlaşılacağı üzere bu metodojiler TWAP (Zaman Ağırlıklı Ortalama Fiyat) ve VWAP (Hacim Ağırlıklı Ortalama Fiyat) algoritmalarıdır. Peki bunlar nedir ve neden önemlidir? Gelin, bu soruları yanıtlayalım👇🏻👻 (aşağıdaki makale bu konuda güzel bilgiler veriyor ve çok daha detaylı)

TWAP & VWAP Fiyat Algoritmaları image - 8286

🚨 TWAP Nedir?

TWAP, belirli bir zaman diliminde ortalama fiyatı hesaplayan bir algoritmadır.

✅ Açılımı da “zaman ağırlıklı ortalama fiyat- time-weighted average price” dmektir. Peki, bu neden önemli? Çünkü kripto sektöründe uzun zamandır çalışan arkadaşlarım bilirler ki bu sektör dalgalıdır. DeFi protokollerinde fiyat dalgalanmalarını minimize etmek ve daha istikrarlı bir fiyat belirlemek için biz TWAP kullanırız. Düşünün, sürekli değişen bir piyasada fiyatın adil ve güvenilir olmasını istemez miydiniz? Elbette isterdiniz.

🚨 VWAP Nedir?

VWAP ise hacmi göz önünde bulundurarak fiyatı hesaplayan bir algoritmadır.

📌 Zaten açılımı “hacim ağırlıklı ortalama fiyat — volume-weighted average price” demektir. Yani, bir varlığın işlem gördüğü hacim ne kadar fazlaysa, o kadar çok dikkate alınır. Bu yöntem, likiditeyi ve piyasadaki işlem yoğunluğunu hesaba katarak daha doğru fiyatlar sunar.

Sizce de, bu algoritma ile hacmi yüksek işlemlerin fiyatı belirlemede daha etkili olması mantıklı değil mi? Bu mekanizma, bir varlığın fiyatını, birden fazla ticaret ortamından alınan fiyat verilerini kullanarak ve her fiyatı, varlığın işlem gördüğü likit piyasadaki hacme göre ağırlıklandırarak hesaplar. VWAP algoritması, DeFi protokollerinin çoğunun temelinde var. Ve oracle çözümü olan Chainlink Price Feeds tarafından kullanılır.

😉 Kafası karışan arkadaşlarım mutlaka vardır, merak etmeyin hemen nasıl hesaplama yapıldığını da anlatayım. 👀👇🏻🤝

🚨 O zaman TWAP Nasıl Hesaplanır?

TWAP, belirli bir zaman diliminde bir varlığın fiyatını birkaç noktada ölçerek bu fiyatları toplar ve toplam fiyat noktası sayısına böler. İşte yaygın bir TWAP formülü şöyledir:

TWAP & VWAP Fiyat Algoritmaları image - 6187

Burada;

TP1, birinci zaman noktasındaki fiyatı ifade eder.

n, toplam zaman noktası sayısını ifade eder.

➡️➡️ Örneğin, bir varlığın bir dakikalık TWAP’ini hesaplamak istediğimizi düşünelim ve 15 saniyelik aralıklarla fiyatları ölçelim. Eğer fiyatlar sırasıyla 0 saniyede 100$, 15 saniyede 102$, 30 saniyede 101$, 45 saniyede 98$ ve 60 saniyede 103$ ise, TWAP hesaplamak için tüm fiyat noktalarını toplarız (100, 102, 101, 98, 103) ve bunları zaman noktası sayısına (beş) böleriz. Bu örnekte, TWAP 101$ olacaktır. Canım okuyucularım eğer kafanız karıştıysa lütfen bana yazın ya da yorumlarda belirtin :)

🚨 TWAP’in Avantajları Var mı?

TWAP, hesaplanması kolay ve diğer daha karmaşık fiyatlandırma mekanizmalarına kıyasla hesaplaması ucuz bir yöntemdir diyebilirim. Bu, onları zincir üzerinde uygulamayı ve çalıştırmayı verimli hale getirebilir. Yani bir tık daha basittir.

Bir başka avantajdan bahsedeyim. Şimdi, eğer bilmeyen arkadaşlarım varsa şayet Flash loan’lar, bir kullanıcının varlıkları aynı işlem içinde ödünç alıp geri ödemesine olanak tanıyan teminatsız kredilerdir. Bu, AMM DEX’leri kullanarak likidite havuzları için spot fiyatlandırma mekanizmasını kullanan dApp’lerin istismar edilmesine yol açabilir. Bu durumda, kötü niyetli aktörler tek bir işlemde büyük miktarda fon ödünç alabilir, spot fiyatı manipüle edebilir ve o likidite havuzundan türetilen spot fiyatlara dayanan akıllı kontratlara saldırabilir. TWAP kullanarak AMM DEX’lerinden birden fazla blokta fiyat üretmek, protokollerin bu flash loan saldırılarından korunmasına yardımcı olabilir.

🚨 Peki VWAP Nasıl Hesaplanır?

VWAP, bir varlığın birden fazla ticaret ortamında işlem gördüğü fiyatı alır ve bu fiyat noktalarını, her borsada işlem gören hacme göre ağırlıklandırır. Yaygın bir VWAP formülü ile bir örnek vereyim:

TWAP & VWAP Fiyat Algoritmaları image - e44c

Burada;

V1 ve P1, bir varlığın ilk ticaret ortamında işlem gördüğü hacim ve fiyatı ifade eder.

n, hesaplamada kullanılan toplam ticaret ortamı sayısını ifade eder.

➡️➡️ Örneğin, belirli bir zaman diliminde hayali bir varlığın (örneğin elif token) VWAP’ini hesaplayalım. X borsasında 101$ fiyattan 100 token, Y borsasında 102$ fiyattan 150 token ve Z borsasında 100$ fiyattan 500 token işlem gördüğünü varsayalım. İlk olarak, her ticaret ortamındaki fiyatı hacimle çarparız (100 x 101 + 150 x 102 + 500 x 100) ve ardından sonucu toplam işlem hacmine böleriz (100 + 150 + 500). 75,400'ü 750'ye böldüğümüzde, VWAP 100.53$ olur.

🚨 VWAP’in Avantajları Var mı?

VWAP mekanizmalarını kullanan kullanıcılar, bir kripto varlığın küresel arz ve talebini daha doğru yansıtan fiyat verilerini kullanır. Ayrıca, kullanılan veriler daha güncel olup, VWAP tabanlı fiyat noktalarının varlığın piyasa genelindeki fiyatını yakından takip etmesini sağlar. Yani özetle daha güncel verileri sağladığını söyleyebiliriz.

VWAP algoritmaları, tek bir ticaret piyasasına bağlı olmadıkları için manipülasyona karşı daha dayanıklıdır diyebiliriz aslında. Kötü niyetli bir aktör/hacker, varlığın ticaret piyasalarının çoğunu manipüle etmek zorunda kalacak ve bu süreçte varlığın piyasa genelindeki fiyatını hareket ettirmek zorunda kalacaktır. Bu da haliyle daha zordur.ç

🚨 Dezavantajlar Peki?

Her ne kadar TWAP ve VWAP fiyat mekanizmalarının belirli avantajları olsa da(yukarıda saydıklarım), TWAP algoritmalarının çoğu DeFi kullanım durumu için uygun olmamasına neden olan çeşitli dezavantajları vardır.

Gecikmeli Gösterge

TWAP algoritmaları adından da anladığımız üzere tarihsel fiyat verilerine dayanıyor ve bu da onları doğası gereği gecikmeli bir gösterge yapıyor. Bu gecikme, orta ila yüksek volatilite dönemlerinde piyasa genelindeki fiyatlarla uyumsuzluklara yol açabiliyor ve gecikmiş fiyatlandırma ve istismara açık bir fırsat yaratabiliyor (Ki kripto sektöründe bu durumun ne kadar büyük bir bedeli olduğunu bilen arkadaşlarım vardır, zamanında çok gördük bu problemi). TWAP hesaplamaları, daha kısa bir zaman diliminden fiyat noktaları kullanarak bu gecikmeyi azaltamıyorlar mı peki? Azaltabiliyorlar, ama bu da iyi sermayeli kötü niyetli bir aktörün manipülasyon yapmasını daha ucuz hale getiriyor haliyle😞

📌 Buna karşılık, VWAP mekanizmaları, taze piyasa verilerine dayanarak fiyatları hesaplamak için kullanılabilir ve varlığın küresel ticaret piyasalarındaki en son etkinlikleri yansıtan değişmez ölçümler sağlar. Haliyle bu durum da VWAP’ın daha çok kullanılmasına yarıyor.

🚨 Piyasa Kapsamı Ne?

Piyasa kapsamı, bir fiyat mekanizmasının dikkate aldığı ticaret ortamlarının sayısıdır.

TWAP algoritmaları, özellikle zincir üzerinde gerçekleştirildiğinde, genellikle tek bir ticaret ortamından veri kullanır, bu da merkezi ve merkeziyetsiz birçok farklı borsayı içeren küresel varlık piyasalarını yansıtmaz. YANLIŞ SONUÇ VERMEYE YATKINDIR.

Bu sorun, özellikle DeFi’de, merkeziyetsiz borsa protokollerinin aynı anda birçok zincirde ayrı örneklerde çalışan farklı DEX sürümlerine sahip olması nedeniyle önemlidir.

📌 Kötü niyetli aktörler, bir TWAP algoritmasını etkilemek için yalnızca tek bir borsayı manipüle etmek zorunda kaldıklarından, borsalar arasındaki dağınık likidite, bir saldırının başarılı olması için daha az sermaye gerektirir. Ayrıca, likidite zamanla kayabilir, bu nedenle TWAP verileri için kullanılan bir borsa bir gün likit olabilir, ancak bu likiditenin kalıcı olacağı garanti edilemez.

📌 VWAP algoritmasını etkilemek için ise kötü niyetli bir aktör, tüm piyasayı manipüle etmek zorunda kalacaktır. Çünkü VWAP algoritmaları,yukarıda da söylediğim üzere merkezi ve merkeziyetsiz tüm ticaret ortamlarını içerir, bu da küresel piyasa kapsamı ile daha sağlam varlık fiyatları sağlar.

🐣 VWAP Kullanımı

Burada övemeden geçemeyeceğim, Chainlink Ağı, TWAP veya başka herhangi bir fiyatlandırma metodolojisini destekleyebilse de, Chainlink Price Feeds, en doğru, manipülasyona dayanıklı ve güvenilir piyasa verilerini oluşturduğu için VWAP tabanlı bir mekanizma kullanır.

Chainlink Price Feeds DeFi ekonomisini yüksek kaliteli piyasa verileriyle desteklemek için varlıklarda VWAP tabanlı fiyatlandırma sağlayan yüksek kaliteli veri sağlayıcıların bir koleksiyonuyla çalışır. Bu sayede, kullanıcılar, zincir üzerinde bir akıllı kontratta veya zincir dışı bir uygulamada güvenilir bir şekilde kullanılmak üzere en son fiyat verilerini alabilirler.

📌 Özellikle, Chainlink Price Feeds, hem en son hem de tarihsel varlık fiyatlarını saklayan zincir üzerinde referans sözleşmeleridir ve bağımsız oracle düğüm operatörlerinden oluşan merkeziyetsiz oracle ağları (DON’lar) tarafından otomatik olarak güncellenir. Blokzincirleri doğal olarak harici sistemlere erişemediğinden, oracle ağları, akıllı kontratların gerçek dünyadan gelen girdilere ve çıktılara dayalı olarak çalışmasını sağlayarak DeFi ekosisteminde vazgeçilmez önemli bir rol oynar.

🎨Sonuç🎨

Sonuç olarak, VWAP ve TWAP algoritmaları, algoritmik ticaret dünyasında önemli bir yere sahip olan zaman ve hacme dayalı işlem stratejileridir.

— VWAP, toplam işlem hacmine göre tasarlanan stratejiler oluşturabilme yeteneği ile öne çıkar.

— Öte yandan TWAP, belirli bir zaman diliminde eşit aralıklarla işlem yaparak ortalama fiyatı hedefler.

Bu iki algoritma arasında karşılaştırma yapacak olursak, VWAP genellikle toplam işlem hacmine daha duyarlıdır ve piyasa hacmi değiştikçe stratejiyi dinamik olarak ayarlayabilir.

TWAP ise belirlenen zaman diliminde sabit aralıklarla işlem yapar ve piyasa hacmi değişse bile aynı stratejiyi uygular.

✅ Uygulama alanlarına baktığımızda, VWAP genellikle büyük hacimli işlemlerde tercih edilirken, TWAP daha küçük işlemler için daha uygundur. Performans değerlendirmesi yaparken, VWAP’ın piyasa koşullarına daha hassas tepki verebildiğini ancak büyük fiyat değişimlerinde etkinliğinin azaldığını görebiliriz. TWAP ise daha sabit ve öngörülebilir bir strateji sunar.

✅ Gelecekte, VWAP ve TWAP algoritmalarının daha da geliştirilerek farklı piyasa koşullarına uyum sağlayacak şekilde adapte edileceğini öngörüyorum. Okuyucularıma tavsiyem, bu algoritmaları kullanırken piyasa koşullarını dikkatlice analiz etmeleri ve stratejilerini buna göre ayarlamalarıdır. DO YOUR OWN RESEARCH.

Bu arada YouTube kanalımı da sizlerle paylaşayım👻👻👻

👉🏻👉🏻👉🏻👉🏻👉🏻Bir gelişmeden bahsederek bu yazımı bitirmek istiyorum. Biliyorsunuz ki (hala bilmeyenler var mı acaba?) senelerdir blockchain üzerine çalışıyorum. Cumhurbaşlanlığı, TOGG Maceralarım sonrası Chainlink Labs’da üç senedir blockchain üzerine çalışıyorum ve aynı zamanda araştırmalarıma MIT Üniversite’sinde devam ediyorum. Geçtiğimiz haftalarda Chainlink Labs’da DevRel Engineering Takımına geçerek çok daha teknik bir rol almaya başladım.📚👩🏻‍💻

TWAP & VWAP Fiyat Algoritmaları image - e0ac

Bu durum sonunda da haliyle teknik bilgi birikimimi hukuki bilgilerimle birleştirerek daha farklı senaryolar ve regülatif çalışmalara destek oluıyorum. Eğer ki projelerinizde teknoloji hukuku gibi her iki alanı iyi bilmesi gereken bir takıma ihtiyaç duyarsanız Hukuk&Danışmanlık şirketimizi ziyaret edebilirsiniz. S&H Partners olarak multidisipliner bir bakış açısıyla teknoloji startuplarına, oyun firmalarına, VC’lere, Launchpadlere, DAO’lara ve diğer kripro şirketlerine danışmanlık veriyoruz 🤜🏻🤛🏻

👉 Disclaimer: All opinions are the author’s own. Görüşlerim şahsıma aittir, çalıştığım hiçbir kurumu veya kuruluşu temsilen yazmıyorum.

Diğer yazılarımda görüşmek üzere, sağlıcakla kalın değerli arkadaşlarım🌻